- http://52.56.237.31:8081/CM/nl/tentoonstellingen/scorels-roem-hoe-een-utrechtse-schilder-de-renaissance-naar-het-noorden-bracht
- Scorels Roem. Hoe een Utrechtse schilder de Renaissance naar het Noorden bracht
- 2009-03-20T00:00:00+01:00
- 2009-06-28T23:59:59+02:00
De Utrechtse schilder Jan van Scorel (1495-1562) bracht in de 16de eeuw de Italiaanse Renaissance naar het Noorden. Deze evolutie in de kunst werd op uitgebreide wijze in kaart gebracht in de tentoonstelling ‘Scorels Roem’. De tentoonstelling was van 20 maart tot en met 28 juni 2009 te zien in het Centraal Museum. Scorel ontwikkelde zich tot de belangrijkste Nederlandse kunstenaar van zijn tijd en onder zijn invloed groeide Utrecht uit tot het meest toonaangevende centrum voor de schilderkunst van de Noordelijke Nederlanden.
Schilder van de paus
‘Scorels Roem’ bood een overzicht van de Utrechtse schilderkunst uit de periode 1350-1600 waarin het werk van Jan van Scorel het hoogtepunt vormt. De tentoonstelling bestond voor de helft uit bruiklenen uit binnen- en buitenland. De aanwezigheid van belangrijke vroege bruiklenen was bijzonder, omdat deze vrijwel allemaal op paneel zijn geschilderd en dus niet makkelijk in bruikleen worden gegeven vanwege hun kwetsbaarheid. Van de eigen collectie waren veel stukken te zien, die al jaren niet te zien waren in de vaste opstelling.
De reislustige Jan van Scorel was in de 16de eeuw verantwoordelijk voor de pauselijke kunstcollectie in Rome. Scorel trad hiermee in de voetsporen van de renaissanceschilder Rafaël, van wie hij het werk grondig bestudeerde. Eenmaal terug in Utrecht baarde hij opzien met zijn Italiaans geïnspireerde kunst en kreeg hij al snel uiteenlopende opdrachten. Scorel markeert de overgang van de Middeleeuwen naar de Renaissance in de schilderkunst. Vanaf deze periode wordt er - na de oudheid - opnieuw studie verricht naar het menselijke lichaam. Door de verbeterde kijk op anatomie en verhoudingen zien de figuren er natuurlijker en realistischer uit dan daarvoor.
Kunsthistorici zijn net detectives
Rondom oude schilderkunst zijn veel onopgeloste vraagstukken. Het Centraal Museum is vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw een voorloper op het gebied van natuurwetenschappelijk onderzoek. De studies die speciaal voor deze tentoonstelling waren uitgevoerd, brachten tal van ontdekkingen aan het licht. Aan de hand van zes voorbeelden – casussen – werd de bezoeker ingewijd in de geheimen van Scorel en tijdgenoten. Door middel van infraroodreflectografie werden ondertekeningen zichtbaar, die laten zien hoe een kunstenaar werkte of welke ideeën vooraf gingen aan het uiteindelijke ontwerp. Ook doemen er in röntgenfoto’s soms figuren op die later om verschillende redenen zijn weggeschilderd of wordt er onder een matig schilderij toch een prachtige schets van Jan van Scorel gevonden. Dendrochronologisch onderzoek geeft uitsluitsel over de datering van een bepaald werk. Verder wordt uit onderzoek duidelijk hoe Jan van Scorel en zijn leerling Maarten van Heemskerck elkaar beconcurreerden en wie van de twee aan het langste eind trok en het meeste verdiende.
Oude meesters in het Centraal Museum
De collectie oude meesters is een van de paradepaardjes van het Centraal Museum. De Utrechtse oude meesters haalden, meer dan andere landgenoten, hun inspiratie door de eeuwen heen uit Rome. Nadat de Renaissance door Jan van Scorel werd geïntroduceerd, waren het Abraham Bloemaert (1566-1651) en Joachim Wtewael (1566-1638) die de maniëristische stijl uit Italië overnamen; de Utrechtse Caravaggisten lieten zich in de 17de eeuw door de met licht experimenterende Italiaanse Caravaggio inspireren en de Italianisanten fantaseerden over het prachtige mediterraanse landschap.
Onderdeel Holland Art Cities
Deze tentoonstelling was onderdeel van het officiële programma van Holland Art Cities 2009-2010. In deze periode stonden de vier grote steden van Nederland in het teken van kunst en cultuur tijdens het evenement ‘Holland Art Cities’. Voor dit evenement bundelden tien topmusea in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht hun krachten om een ongekend kunstaanbod te presenteren. Tevens hebben tijdens Holland Art Cities de Amsterdamse musea de Hermitage Amsterdam en het Stedelijk Museum hun (her)opening beleefd. De kunst die tijdens Holland Art Cities in de diverse musea te zien zal zijn is gerangschikt binnen drie thema’s: Internationale invloeden, Jong: moderne en hedendaagse kunst en design en Hollandse meesters. Voor meer informatie zie www.hollandartcities.com.
De Turing Foundation was de hoofdbegunstiger van deze tentoonstelling.
Vormgever
Siebe Tettero
Documentatie
- Jan van Scorel : het DNA van de schilder, door Dorien Tamis, (Museumtijdschrift [Vitrine], 22, 3, april/mei 2009), 34 - 37
- Scorel's glory : how an Utrecht painter brought the Renaissance to the North, concept and text Liesbeth M. Helmus, Centraal Museum (Utrecht, 2009), [80] p.
- Scorels roem : hoe een Utrechtse schilder de Renaissance naar het Noorden bracht, concept en tekst Liesbeth M. Helmus, Centraal Museum (Utrecht, 2009), [80] p.
- Scorels roem : hoe een Utrechtse schilder de Renaissance naar het noorden bracht : interview met drs. Liesbeth M. Helmus, conservator Oude Kunst van het Centraal Museum, Utrecht, Louise van den Bergh-Hoogterp, (Catharijnebrief : mededelingen van de Vereniging van Vrienden van het Museum Het Catharijneconvent te Utrecht, 2, juni 2009), 20 - 21
Collectie in deze tentoonstelling
- Portretten van twaalf leden van de Utrechtse Jeruzalembroederschap, Jan van Scorel, ca 1525
- Portretten van twaalf leden van de Utrechtse Jeruzalembroederschap, Jan van Scorel, ca 1525
- Portretten van negen leden van de Utrechtse Jeruzalembroederschap, Jan van Scorel, ca. 1535
- Drieluik met de intocht van Christus in Jeruzalem, heiligen en op de buitenzijden van de luiken stichters uit de familie Van Lokhorst, Jan van Scorel, ca 1526
- Drieluik met de intocht van Christus in Jeruzalem, heiligen en op de buitenzijden van de luiken stichters uit de familie Van Lokhorst, Jan van Scorel, ca 1526
- Maria met kind, Jan van Scorel, ca. 1527 - 1530
- De bewening van Christus, Jan van Scorel, ca. 1535
- Portretten van vijf leden van de Utrechtse Jeruzalembroederschap, Jan van Scorel, ca. 1541
- Piëta met Maria Magdalena, Mechtelt van Lichtenberg toe Boecop, 1546
- De aanbidding van de drie koningen, Scorel, Jan van, (atelier van), 1530 - 1535
- De Prediking van Johannes de Doper, Anoniem Noord-Nederlands, ca. 1550
- Drieluik van de familie De Visscher van der Gheer, Jan van Scorel, 1555 - 1570
- Jozef verklaart de dromen van de farao, Anthonie Blocklandt van Montfoort, 1579 - 1583
- De kruisiging, Jacob Cornelisz. van Oostsanen, ca. 1515 - 1520
- De brand van Troje, Lambertus Suavius, ca. 1550
- De prediking van Johannes de Doper, Lambert Sustris, 1530 - 1535
- Kruisiging met heiligen en stichters, Anoniem Noord-Nederlands, ca. 1500
- Portret van een Johanniter ridder, Jacob Claesz. van Utrecht (Jacobus Trajectensis), ca. 1500 - ca 1520
- Portret van een man (1493/1494 - na 1533), Anoniem Noord-Nederlands, 1533
- Rechterluik (binnenzijde) van een drieluik met de portretten van Lambert Snoy (?-1529) en Emmerentiana Snoy-Pauw (1510-1550) en Petrus en Catharina, Anoniem Noord-Nederlands, ca. 1530
- Rechterluik (buitenzijde) van een drieluik van de familie Snoy met de bespotting van Christus, Anoniem Noord-Nederlands, ca. 1530
- De aanbidding van Christus, Jacob Cornelisz. van Oostsanen, ca. 1515
- Drie fragmenten van de grafsteen van Jan van Scorel, Anoniem, ca. 1562 - 1563
- Portret van paus Adrianus VI (1459-1523), Jan van Scorel, ca 1625
- De kruisiging, Scorel, Jan van, (atelier van), 1530 - 1535
- De liefdadigheidswerken van de armenpot van Sint Jacob (recto) het laatste oordeel (verso), Anoniem Noord-Nederlands, 1562
- Linkerluik van het drieluik van de schuitenvoerders in de Jacobikerk te Utrecht, met stichtersfiguren en heiligen, Anoniem Noord-Nederlands, ca. 1550
- Rechterluik van het drieluik van de schuitenvoerders in de Jacobikerk te Utrecht, met stichtersfiguren en heiligen, Anoniem Noord-Nederlands, ca. 1550
- De bewening van Christus met portretten van de familie van Egmond, Scorel, Jan van, (atelier van), ca. 1540
- De opstanding van Christus, Anthonie Blocklandt van Montfoort, 1560 - 1575
- De evangelist Marcus, Anthonie Blocklandt van Montfoort, 1574
- De evangelist Lucas, Anthonie Blocklandt van Montfoort, 1574
- De evangelist Johannes, Anthonie Blocklandt van Montfoort, 1574
- Madonna met wilde rozen, Jan van Scorel, ca. 1530
- De uitzending van de twaalf discipelen, Anoniem Noord-Nederlands, ca. 1573
- Memorietafel van de familie Borre van Amerongen met de voetwassing, Anoniem Noord-Nederlands, ca. 1585 - 1590
- De Heilige Familie met Johannes de Doper en Johannes de Evangelist, Octaviaen del Ponte, 1600
- De heilige Sebastiaan en de heilige Rochus, Ernst van Schayck III, 1600
- Portret van Evert Zoudenbalch (1423/1424-1503), Anoniem Noord-Nederlands, ca. 1491
- Portret van Jacob van Driebergen (1436-1509), Anoniem Noord-Nederlands, 1502
- De aanbidding van de drie koningen, Abraham Bloemaert, 1624
- Jozef en zijn broers, Abraham Bloemaert, 1595 - 1600
- Landschap met de rust op de vlucht naar Egypte, Abraham Bloemaert, 1605 - 1610
- Mercurius, Argus en Io, Abraham Bloemaert, ca. 1592
- De aanbidding van de herders, Joachim Wtewael, 1598
- De evangelist Mattheus, Anthonie Blocklandt van Montfoort, 1574
- De intocht van Christus in Jeruzalem, de krypte te Bethlehem en het Heilig Graf (Civitas Hierusalem), Herman Beerntz van Borculo, 1538
Duurzame url
Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL: https://hdl.handle.net/21.12130/exhibit.405B77A9-1D27-4DCC-B7BE-7C9594CABDFC
Vragen?
Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over deze tentoonstelling? Laat het ons weten!